Pamięć o deportowanych Górnoślązakach nie zaniknie!

Udział wezmą: Bronisław Komorowski, Prezydent RP, Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz autorzy wystawy dr Dariusz Węgrzyn oraz Sebastian Rosenbaum (OBEP IPN Katowice).

Placówka powstała dzięki staraniom gminy Radzionków, katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej oraz prywatnych osób – deportowanych i ich rodzin. W projekt włączyło się również 28 śląskich samorządów, które wsparły placówkę finansowo.

Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku aspiruje do bycia swoistym pomnikiem pamięci dla tysięcy Górnoślązaków wywiezionych wbrew swojej woli do ZSRR w 1945 roku. Wielu z nich już nigdy nie wróciło do swoich domów. Rozpad Związku Radzieckiego i zmiana ustroju politycznego w Polsce sprawiły, że zaczęto o tej przemilczanej tragedii mówić publicznie. Powstały pamiątkowe tablice, organizowane są panele dyskusyjne, a Centrum Dokumentacji Deportacji mieszczące się w Radzionkowie, ma niejako spinać klamrą te działania.

W placówce powstała stała ekspozycja poświęcona deportacjom. Nad jej rzetelnością i poziomem merytorycznym czuwał katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej. „Poza działalnością wystawienniczą Centrum Dokumentacji Deportacji będzie pełnić rolę placówki badawczej i archiwistycznej – będzie gromadzić wszelkie możliwe do pozyskania dokumenty, publikacje i książki poświęcone tematowi wywózek Górnoślązaków do Związku Radzieckiego w 1945 roku, a każdy odwiedzający placówkę będzie mógł z tych zasobów skorzystać – przeczytać bądź skopiować konkretny materiał". – mówi dr Gabriel Tobor, Burmistrz Miasta Radzionków, inicjator i pomysłodawca stworzenia Centrum.

Wystawa stała w Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku powstała w oparciu o wcześniejszą, stworzoną w 2003 r. przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. Ówczesna wystawa IPN, której wernisaż odbył się w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, była pierwszą muzealną prezentacją dotyczącą problemu wywózki ok. pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców Górnego Śląska do pracy przymusowej w Związku Sowieckim w 1945 r. Ekspozycja ta miała wersję mobilną i w takiej formie pokazywana była w wielu miejscowościach regionu. Zarazem pojawił się koncept, by znaleźć miejsce do jej stałej prezentacji. Wybór padł na nieczynny budynek stacji kolejowej w Radzionkowie. Zakupiły go władze miasta Radzionkowa, które, po dokonaniu generalnego remontu, przystąpiły w ścisłej współpracy merytorycznej z IPN do przygotowania wystawy poświęconej deportacjom. Powołały jednocześnie instytucję Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku. Pierwotny pomysł uległ daleko idącej modyfikacji – zamiast umieścić w Centrum przestarzałą już wystawę IPN, stworzono na bazie artefaktów, dokumentów, wyników badań historycznych zupełnie nową jakość, którą od strony plastycznej, muzealnej koordynował Robert Kwiatek wraz z Magdaleną Wojtyłą. Koordynatorem projektu wystawy był Mieczysław Koszka. Większość tekstów merytorycznych oraz selekcję materiału ikonograficznego przygotowali dr Dariusz Węgrzyn i Sebastian Rosenbaum z Oddziału IPN w Katowicach.

Wystawa prezentuje tytułowe zagadnienie w sposób adekwatny do współczesnych metod muzealizacji, przy użyciu interaktywnych technik (symulacja podróży „krowiokiem" – wagonem bydlęcym, którym wywożono na Wschód deportowanych, infokioski, mapping sowieckiego łagru, prezentacje filmowe i multimedialne). Jednocześnie pod względem informacyjnym przynosi podstawowe informacje o deportacjach do ZSRS, wedle obecnego stanu badań. Odwiedzający będą także mogli sprawdzić w specjalnej bazie dane personalne deportowanych (na początek ok. 10 tys. osób z okręgu przemysłowego). Wystawie stałej towarzyszy 140-stronicowy katalog, wydany przez katowicki Oddział IPN, autorstwa dr. Dariusza Węgrzyna i Sebastiana Rosenbauma.

Z okazji otwarcia Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku, decyzją Komisji ds. opiniowania tematów i projektów znaczków i kartek z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej, Poczta Polska wyda kartkę pocztową i okolicznościowy datownik.

Dla zwiedzających Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku otworzy swe podwoje już 23 lutego. Rezerwacji dokonać będzie można pod numerem telefonu 32 307 35 36, bądź osobiście już od 18 lutego.