Kilka słów o naszych szkołach

W dawnych czasach nie trzeba było chodzić do szkół. Dzieci przebywały w domach z rodzicami, uczyły się pracy w polu, w zagrodzie i w domu. Czasami poznawały tajemnice określonego rzemiosła, np. kowalstwa, młynarstwa czy górnictwa. Brak umiejętności czytania i pisania w niczym im nie przeszkadzał. Poza tym w małych wsiach i miejscowościach nie budowano szkół, nie były one potrzebne. Dopiero, kiedy zaczął rozwijać się przemysł wykształcenie stało się konieczne.

Stolarzowice znajdowały się od połowy XVIII wieku w państwie pruskim i objęte były polityką oświatową tego kraju, gdzie już od 1717 roku istniał nakaz posyłania dzieci do szkół. Tak naprawdę był on realizowany tylko tam, gdzie te szkoły były. W 1765 roku wydano nową ustawę, która wprowadziła obowiązek szkolny. Były nim objęte dzieci w wieku od 6 do 13 lat. Za dni opuszczone rodzice płacili kary pieniężne. Na gminę nałożono obowiązek utrzymywania szkoły. Nauka była płatna. Dopiero w 1870 roku wydano ustawę, która zobowiązywała do bezpłatnej nauki w szkołach. Mieszkańcy Stolarzowic, by sprostać wymaganiom ustaw pruskich musieli, mimo braku szkoły, kształcić swoje dzieci.

Nauki pobierano w Starych Reptach. To tam, kilka kilometrów, czy mróz, czy deszcz nasi przodkowie musieli chodzić do szkoły. Aż w końcu w 1856 roku założono katolicką szkołę. Były to dwie klasy w domu kupca Kensego w pobliżu stolarzowickiego dworku. Pomieszczenie dla trzeciej klasy gmina wynajęła u oberżysty Sczerby. Do tej szkoły uczęszczało 208 dzieci ze Stolarzowic i Górnik. Nauka była trzystopniowa po 2-3 lata. Znamy nazwisko jednego z nauczycieli pracujących tu w 1878 roku. Był nim Hase. W szkole tej językiem wykładowym był język polski. Dopiero rozporządzenie prezydenta Rejencji Opolskiej z 1872 roku eliminowało język polski ze szkół elementarnych. Mimo tego rozporządzenia w szkole w dalszym ciągu posługiwano się językiem polskim i dopiero około 1876 roku został całkowicie zastąpiony językiem niemieckim.

W 1873 roku powstała szkoła w Górnikach i od 1874 r. chodziły tam dzieci z tej miejscowości. Chociaż zostały tylko dzieci ze Stolarzowic, trzy wynajmowane pomieszczenia okazały się niewystarczające. Dzieci potrzebowały własnej szkoły i po wielu latach doczekały się jej. Wybudowano ją w 1898 roku. Jest to dzisiejszy budynek Szkoły Podstawowej nr 43. Mieściły się w niej początkowo 4 klasy lekcyjne, a później 5.
Pierwszym znanym nam kierownikiem był Joseph Scheithauer. W okresie od 1 IV 1906 do III 1909 roku pracowało czterech nauczycieli w pięciu klasach, które liczyły do 60 uczniów. Oprócz wymienionego już kierownika byli to: Otto Nimschik, Franz Krupop, Joseph Kaul. W budynku szkoły mieściły się wtedy 4 sale lekcyjne i 4 mieszkania. Z okresu od 1909 roku do końca I wojny światowej znane są jeszcze kolejne nazwiska nauczycieli: Kurda, Werner, Wisner i Alfred Reisch oraz nauczycielki Brisch, która prawdopodobnie pracowała już w tutejszej szkole w 1907 roku.

Dzieci naukę rozpoczynały o godzinie 8:00, latem o 7:00. Między 12:00- 13:00 miały przerwę, po której uczyły się jeszcze dwie godziny. Jakie przedmioty dzieci poznawały? Były rachunki, kaligrafia, czytanie, geografia, historia, przyroda, religia, rysunki. Gimnastyki nie było. Dziewczęta dodatkowo uczyły się robótek ręcznych, które prowadziła żona kierownika, a chłopcy - wiadomości potrzebnych w przydomowym gospodarstwie.

W każdej klasie była biblioteczka, z której dzieci wypożyczały książki. Przeważały baśnie. W szkole nie było klasówek, ale zadania domowe i odpytywanie zdarzały się codziennie. Za nieprzygotowanie się do lekcji i złe zachowanie groziły kary cielesne. Wszyscy musieli być bardzo cicho, zdarzało się, że chodzili nawet na palcach. W ostatniej klasie był egzamin z wszystkich przedmiotów. Egzaminował kierownik szkoły i trwało to kilka dni.

Po pierwszej wojnie w szkole zaczęło się robić ciasno, dlatego też rada gminy zaproponowała jej rozbudowę, która rozpoczęła się w 1934 roku i rok później dzieci mogły uczyć się w większym budynku (dzisiejszy wygląd szkoła nabrała po remoncie w 1974 roku). W tym czasie kierownikiem był Paul Beier, który funkcję tą objął w 1916 roku. W 1939 roku w szkole było 517 uczniów w 11 klasach. W tym roku pracowali następujący nauczyciele: Paul Beier, Franz Kinzer (od 1930 r.), Bernhard Kluczniok, Alfred Reisch (od 1913 r.), Alois Thau (od 1923 r.), Karl Lukas (od 1934 r.), Ruth Drost (od 1934 r.), Margarete Kampe (od 1935 r.).

Decyzję o wybudowaniu kolejnej szkoły w Stolarzowicach podjęto w 1929 roku i od 1930 uczono w pomieszczeniach wynajętych w Wypoczynkowym Domu Dziecka. Chodziły tam dzieci rodzin, które wprowadziły się do nowego osiedla na Helence. W 1939 roku uczyło się tam 395 dzieci w 9 klasach. Pracujący tam nauczyciele to: kierownik Andreas Mokros (od 1933 r.), Karl Andersch (od 1931 r.), Johannes Hauptstock (od 1932 r.), Otto Rotter (od 1932 r.), Paul Swienty, Hans Kraetzik (od 1932 r.), Hans Negwer, Kate Klitta.

Ponieważ w Stolarzowicach powstało kolejne osiedle nazwane „Kreuzberg", konieczna była budowa następnej szkoły. Dzieci mogły z niej korzystać już w 1933 roku (obecny Dom Dziecka). W 1939 roku uczęszczało do niej 440 uczniów. Nauczało tam 7 nauczycieli: kierownik Artur Tyrtania (od 1935 r.), Emil Borzutzki (od 1935 r.), Rudolf Langner, Georg Lorenz (od 1934 r.), Hans Podeschwa, Erich Scholz (od 1935 r.), Hildegard Rzepka (od 1934 r.). Następna szkoła, (dzisiejsze Gimnazjum nr 15) została zbudowana w 1938 roku. Była to nowoczesna, dziesięcioklasowa placówka. Początkowo przebywali w niej żołnierze i dopiero w 1940 roku rozpoczęła działalność dydaktyczną.

W czasie II wojny światowej w szkole na Helence zorganizowano szpital. Dzieci przeniesiono do szkoły w Stolarzowicach, a jej uczniowie musieli chodzić na osiedle. Jesienią 1943 roku do budynku dzisiejszego Gimnazjum nr 15 przywieziono dzieci z Berlina, które w swoim mieście narażone były na nieustanne naloty bombowe aliantów. Przebywały tutaj prawie półtora roku.

Z oświatą w Stolarzowicach wiąże się jeszcze jeden problem - szkoła mniejszościowa. Polacy mieszkający w Stolarzowicach przygotowali wniosek do władz w sprawie otwarcia szkoły polskiej. Zebrano zgłoszenia rodziców i naniesiono je na zbiorową listę. W nocy z 16 na 17 marca 1924 roku do mieszkania Polaka Stefana Ujejskiego wdarła się grupa uzbrojonych w karabiny i rewolwery Niemców i siłą odebrała zgłoszenia do szkoły mniejszościowej. Później w Bytomiu odbyła się rozprawa sądowa przeciwko napastnikom, niestety, zabranej listy nie oddano w związku z czym nie można było otworzyć polskiej szkoły mniejszościowej w Stolarzowicach. Taka szkoła była w latach 1923 - 1930 w sąsiednich Górnikach.

Po II wojnie światowej Stolarzowice znalazły się w państwie polskim. Już w kwietniu 1945 roku rozpoczęły się zapisy do szkól. Pierwszym kierownikiem w Szkole nr 1 został Franciszek Łabędź, który przybył do szkoły z ramienia Inspektoratu Szkolnego w Tarnowskich Górach. Kolejnymi kierownikami (dyrektorami) szkoły byli: Włodzimierz Kwietniowski (1945 - 1969). Agnieszka Staszewska (1969 - 1976), Irmgarda Jaunich (od 1976 roku).

Zajęcia lekcyjne rozpoczęły się 24 kwietnia. Wcześniej przez dwa tygodnie porządkowano teren szkoły. Dzieci w większości nie rozumiały początkowo ani słowa po polsku i nie odpowiadały na żadne pytania. Pracę utrudniał brak programów, podręczników, pomocy i przyborów szkolnych. Dopiero w maju pojawili się nauczyciele. Do tego momentu kierownik pracował sam. Jedną z pierwszych nauczycielek była pani Michalina Stożek, która przybyła 26 V 1945 i pozostała w tej szkole aż do 1985 roku. Prowadziła ona zespół taneczny, który odnosił wiele sukcesów w licznych konkursach i jest do dzisiaj żywym wspomnieniem wśród byłych uczniów.

W styczniu 1959 roku dzieci z Helenki zostały przekazane do szkoły w swojej miejscowości. Do Szkoły Podstawowej nr 1 (obecna SP 43) przeniesiono uczniów ze SP nr 3 (obecnie Gimnazjum nr 15), którzy mieszkali w Stolarzowicach. Odbyło się to w dwóch etapach we wrześniu 1958 i 1961 roku.

W 1973 roku rozpoczął się remont szkoły, który zakończono w 1974 roku. W tym czasie dzieci korzystały z budynku szkolnego na osiedlu (dziś GIM nr 15). Po remoncie szkoła posiadała 12 sal lekcyjnych, bibliotekę i świetlicę z kuchnią. Najbardziej nowoczesnymi pracowniami były pracownie wychowania obywatelskiego i matematyki.

W 1973 roku Szkoła Podstawowa nr 1 przekształcona została w Zbiorczą Szkołę Gminną w Stolarzowicach. Podlegały jej: Szkoła Podstawowa nr 3, Punkt Filialny w Górnikach, Państwowy Dom Dziecka, Przedszkola nr 1 i 2 w Stolarzowicach oraz przedszkole w Górnikach. Taka sytuacja istniała do 1975 roku.

W 1976 roku wręczono szkole sztandar, który ufundował Zarząd Główny ZNP w Katowicach. Była to wielka uroczystość. Sztandar odebrał uczeń szkoły Andrzej Bonk.

Warto jeszcze wspomnieć o kilku innych zmianach dotyczących naszych szkół. We wrześniu 1960 i 1961 roku przybyły do SP nr 3 dzieci, które do tego momentu uczyły się w SP nr 2 (obecny Dom Dziecka). Ta ostatnia szkoła została zlikwidowana. W jej budynku, po adaptacji utworzono w 1963 roku dom dziecka. Następna zmiana dotyczy szkoły w Górnikach. Od 1973 r. podlegała dyrekcji szkoły w Stolarzowicach, a w 1974 r. została do niej włączona. Od tego czasu w Górnikach istniała tylko filia placówki macierzystej, w której początkowo uczyły się klasy od I do IV, później I-III. Obecnie w Stolarzowicach są dwie szkoły: SP nr 43 i Gimnazjum nr 15.

Źródło: Łucja Bobek, Stolarzowice dawniej i dziś.

Jeżeli ktoś ma w swoich zbiorach stare szkolne zdjęcia, a chciałby się nimi podzielić, to zapraszamy do ich udostępnienia.

{phocagalleryview=category|categoryid=19|limitstart=0|limitcount=5|imageshadow=shadow1|displayname=0|displaydetail=0|detail=2|displaydownload=0|displaybuttons=0|pluginlink=1|imageordering=9}